۶-طراحی نمودار جریان انباشت
نوشتن یک نظر متغیرهای جهان هستی را می توان به متغیرهای انباشت (stock) و جریان (flow) و کمکی (auxiliary) دسته بندی کرد. متغیرهای جریان متغیرهایی هستند که برای محاسبه مقدار آنها باید بازه زمانی در نظر گرفت. متغیرهای انباشت متغیرهایی هستند که در حال تجمیع شدن هستند و در هر لحظه از زمان مقدار دارند. و متغیرهای کمکی متغیرهایی هستند که نه انباشتند و نه جریان.
به عنوان مثال میزان دارایی افراد، جمعیت کشور، میزان آب موجود در یک حوضچه، تعداد واحدهای ساختمانی استان تهران، تعداد افراد مبتلا به کرونا در کشور و ... متغیرهای انباشت هستند. اما متغیرهایی مانند میزان درآمد افراد، میزان زاد و ولد و مرگ و میر، میزان آب ورودی به یک حوضچه، میزان ساخت و ساز در استان تهران، تعداد مبتلایان و تعداد بهبود یافتگان کرونا از جمله متغیرهای جریان هستند.
برای تغییر در متغیرهای انباشت میبایست بر روی متغیرهای جریان آنها تغییر داد و متغیرهای انباشت بدون تغییر در جریان آنها قابلیت تغییر ندارند. به عنوان مثال برای کاهش در تعداد افراد مبتلا به کرونا در کشور یا باید تعداد مبتلایان جدید را کاهش داد و یا با درمان مبتلایان تعداد بهبود شدگان را افزایش داد. عموما تغییر در متغیرهای نرخ بسیار سریع تر از تغییر در متغیرهای انباشت است. برخی متغیرهای انباشت مثل ضخامت لایه اوزون، میزان حجم خاکهای حاصلخیز بر روی سطح زمین، جنگلها، سطح رفاه مردم یک کشور، متوسط سن افراد یک جامعه و ... به سادگی و در زمان کوتاه قابلیت ارتقا ندارند و باید با برنامه ریزی بلندمدت و تلاش طی چندین دهه آنها را ارتقا داد. اما به سادگی میتوان آنها را تنزل داد. چه جنگلهایی که مدت زمان طولانی شکل گرفته اند اما در عرض چند روز با یک آتش سوزی نابود میشوند. اصولا بر باد دادن متغیرهای انباشت به راحتی توسط بخشهای نادان صورت میگیرد اما شکل دادن آنها به سختی توسط ذی نفعان دانا صورت میگیرد.
شما برای تغییر در میزان تجربه کاری (متغیر انباشت) باید مدت طولانی کار کنید تا بتوانید با کسب تجربه جدید (متغیر جریان) این متغیر را افزایش دهید. یا برای تغییر در میزان ارز موجود در کشور (متغیر انباشت) باید صادرات محصولات تولید داخل (متغیر جریان) افزایش و واردات محصولات خارجی (متغیر جریان) کاهش پیدا کند. بدین منظور دولتها با تلاش بر آزاد سازی نرخ ارز و افزایش قیمت آن (متغیرکمکی) تلاش میکنند صادرات را افزایش و واردات را کاهش دهند. اما دولتهای متخاصم با وضع قوانین جدید از ارتقای صادرات کشور جلوگیری میکنند و میزان ارز موجود در کشور را نشانه رفته اند.
در این بین نداشتن اطلاعات عددی در خصوص میزان متغیرهای انباشت و میزان افزایش یا کاهش آنها توسط تصمیم سازان و تصمیم گیرندگان اثرات زیانباری بر روی متغیرهای کلان کشور خواهد داشت. فرض کنید دولتی در خصوص میزان ارز موجود در کشور هیچ برآوردی در اختیار نداشته باشد یا در خصوص تعداد افراد مبتلای واقعی بیماری کرونا دانشی نداشته باشد در این شرایط است که با تصمیمات ناصحیح این متغیرها را به باد میدهد و منجر به خسران برای یک ملت می شود.
در نرم افزار ونسیم متغیرهای انباشت با یک حوضچه و متغیرهای جریان را با یک شیر نمایش میدهند.
